Czym jest uczenie się? Od teorii do praktyki

Uczenie się jest częścią naszego życia. Każdego dnia zdobywamy nową wiedzę, umiejętności, zrozumienie, wartości i preferencje. Proces ten może być niejawny i powtarzalny, na przykład podczas oglądania wiadomości lub rozmowy z kolegą. Z drugiej strony bywa, że świadomie decydujemy się nauczyć nowych rzeczy, takich jak nowy język, sport czy oprogramowanie. Nauka jest czymś nieuchwytnym. Dlaczego niektórzy ludzie są w niej dobrzy, a inni nie? I dlaczego wszyscy mamy swoje preferencje uczenia się? Zanurzmy się w teorię uczenia się – dzięki temu przeniesiesz swoje szkolenia na wyższy poziom!

Data publikacji:
15 kwi 2022
Data aktualizacji:
8 lip 2025
Czas czytania:
12 Min.
Autor:
Caroline - Menedżer treści i HR

Jaka jest definicja uczenia się?

Badania nad tym, co kwalifikuje się jako uczenie się, nie są jednoznaczne. Jednak większość zgadza się, że uczenie się to znacznie więcej niż zapamiętywanie i przypominanie sobie informacji. Obejmuje głębokie i długotrwałe zrozumienie oraz powiązanie nowych informacji z istniejącymi pomysłami, koncepcjami i wiedzą. Często używaną definicją uczenia się jest:

"Uczenie się jest procesem, który prowadzi do zmiany, która następuje w wyniku doświadczenia i zwiększa potencjał poprawy wyników i przyszłego uczenia się. Zmiana w uczniu może nastąpić na poziomie wiedzy, postawy lub zachowania. W wyniku uczenia się, uczniowie zaczynają inaczej postrzegać koncepcje, idee i/lub świat." .

Zgodnie z tą definicją, najważniejsze procesy lub działania związane z uczeniem się odnoszą się do

  • Wybieranie informacji

  • Przyjmowanie informacji

  • Przetwarzanie informacji

  • Integracja nowych informacji z aktualną wiedzą

  • Ustanawianie nowego modelu konceptualnego

  • Używanie informacji

  • Nadawanie znaczenia informacjom

Pięć popularnych teorii uczenia się 

Zrozumienie, w jaki sposób ludzie się uczą, jest kluczowym krokiem w optymalizacji procesu uczenia się

Zrozumienie, w jaki sposób ludzie się uczą, jest kluczowym krokiem w optymalizacji procesu uczenia się. Od początku XX wieku badacze zastanawiali się, w jaki sposób uczący się przyswajają wiedzę i jak najlepiej sprostać różnym wyzwaniom związanym z uczeniem się. Przyniosło to różne teorie dotyczące najlepszych procesów i strategii uczenia się. Przyjrzyjmy się pięciu najważniejszym teoriom uczenia się:

Behawioryzm

Ten tradycyjny ruch pojawił się na początku XX wieku. W skrócie, teoria behawioryzmu sprowadza się do motta: "praktyka czyni mistrza". Przy wystarczającej praktyce i treningu ludzie powinni w końcu być w stanie wykonać określone działanie bez zastanowienia. Ponadto behawioryści zakładają, że bodźce zewnętrzne powodują zmiany w zachowaniu, ponieważ rolą nauczyciela jest pomaganie uczniom w konstruowaniu wiedzy oraz refleksji i stosowaniu różnych strategii uczenia się.

Przykłady behawioryzmu w dzisiejszej edukacji
  • Przyznawanie punktów bonusowych za wykonaną pracę domową.

  • Rozwijanie wiedzy uczniów krok po kroku.

Kognitywizm

Ruch ten wyparł teorię behawioryzmu w latach sześćdziesiątych. Kognitywizm koncentruje się bardziej na tym, jak uczniowie przetwarzają i zapamiętują informacje. Zgodnie z tą teorią ludzki mózg jest "czarną skrzynką" podobną do komputera. Od czasu pojawienia się tej teorii terminy takie jak pamięć robocza, pamięć krótkotrwała i pamięć długotrwała są szeroko rozpoznawane i badane.

Kognitywizm opowiada się za tym, że przechowywanie informacji wymaga najpierw ich przetworzenia. Ponadto materiał szkoleniowy jest najlepiej dostosowany do wcześniejszej wiedzy ucznia;

Przykłady kognitywizmu w dzisiejszej edukacji
  • Aktywnie angażuj uczniów w temat nauki, zadając im pytania, które skłaniają ich do zastanowienia się nad nim.

  • Zamiast godziny spędzonej na przekazywaniu informacji jako instruktor, uczniowie pracują razem nad zadaniami związanymi z tematem.

Konstruktywizm 

Teoria ta powstała około 1980 roku. Zgodnie z tą teorią uczenie się jest procesem społecznym, w którym wiedza jest tworzona i dzielona z innymi. Odpowiedzialność za uczenie się jest w coraz większym stopniu przenoszona na uczniów. Ważne jest, aby uczyć się w kontekście, więc potężne środowisko uczenia się jest niezbędne. Kiedy dzieci uczą się na przykład o temperaturze, nauczyciel może odnieść się do termometru, piekarnika i/lub pór roku.

Podobnie jak teoria kognitywizmu, teoria ta twierdzi, że uczenie się jest procesem konstruowania wiedzy. Dlatego uczący się powinni opierać się na istniejącej wiedzy.

Przykład konstruktywizmu w dzisiejszej edukacji
  • Instruktor przedstawia problem, na przykład pomiar długości chińskiego muru. Instruktor nie wprowadza od razu metod rozwiązania problemu. Zamiast tego pozwala uczniom zastanowić się nad problemem i stworzyć własne metody pomiaru.

Konstrukcjonizm

Ta teoria również powstała w latach osiemdziesiątych. Traktuje ona konstruowanie wiedzy w bardzo dosłowny sposób. Podkreśla podejście polegające na "uczeniu się przez tworzenie i uczeniu się tworzenia". Ruch ten stymuluje kreatywność, współpracę i eksperymentowanie.

Przykład konstrukcjonizmu w dzisiejszej edukacji

Uczniowie wspólnie pracują nad projektem, takim jak stworzenie ogrodu kuchennego. Podczas samodzielnego sadzenia nasion dowiadują się więcej o przyrodzie;

Konektywizm

Rola nauczyciela będzie polegała bardziej na udzielaniu wskazówek i informacji zwrotnych niż na aktywnym dostarczaniu nowej wiedzy

Jest to najnowsza teoria, powstała w 2004 roku. Teoria ta pasuje do ery cyfrowej, w której żyjemy. Głównym aspektem konektywizmu jest metafora sieci z węzłami i połączeniami. Uczniowie mogą tworzyć swoją sieć edukacyjną. W poszukiwaniu informacji uczniowie będą odwiedzać strony internetowe z informacjami, czytać książki i korzystać z innych źródeł. Rolą nauczyciela będzie bardziej udzielanie wskazówek i informacji zwrotnych niż aktywne dostarczanie nowej wiedzy;

Zwolennicy konektywizmu postrzegają tę teorię jako uzupełnienie istniejących teorii.

Przykład konektywizmu w dzisiejszej edukacji
  • Konektywizm jest widoczny głównie poza szkołą. Uczniowie korzystają z zasobów cyfrowych; instruktor uczy, jak powinni krytycznie przeglądać informacje online.

Scentralizuj, uprość i skaluj swoje szkolenia z Easy LMS!

Umów się na prezentację

Zaoszczędź czas na pracach administracyjnych, skoncentruj się na istotnych zadaniach

Nasza akademia automatyzuje zadania, takie jak zaproszenia, certyfikaty i raporty. Uwolnij swój czas na to, co najważniejsze!

Bez wysiłku skaluj usługi szkoleniowe

Szkól wielu klientów jednocześnie – bez wysokich kosztów dodatkowych ani powtarzalnych zadań administracyjnych.

Niskie koszty

Nasze ceny są proste, przewidywalne i skalowalne. Brak opłat za uczestnika to opłacalne rozwiązanie. Ponadto wszystko jest dostępne online dla Ciebie i Twoich klientów, co pozwala zaoszczędzić więcej pieniędzy!

Jak radzić sobie z różnymi stylami uczenia się 

Podobnie jak zrozumienie różnych teorii uczenia się ma kluczowe znaczenie dla kształtowania programu szkoleniowego, należy również zrozumieć różne style uczenia się ludzi. Tak przynajmniej uważa większość instruktorów. 89% nauczycieli wierzy w dopasowanie instrukcji do preferowanego stylu uczenia się ucznia. Można by oczekiwać, że będzie to dobra rzecz, ale nie ma przekonujących dowodów naukowych na to, że dopasowanie instrukcji poprawia uczenie się.

Często stosowanym rozróżnieniem między stylami uczenia się jest model VARK. Zgodnie z modelem VARK, uczniowie są identyfikowani na podstawie tego, czy preferują:

  • Uczenie się wizualne (zdjęcia, filmy, diagramy)

  • Uczenie się słuchowe (muzyka, dyskusje, wykłady)

  • Czytanie i pisanie (tworzenie list, czytanie podręczników, robienie notatek)

  • Uczenie się kinestetyczne (ruch, eksperymenty, zajęcia praktyczne)

Choć ramy takie jak VARK są atrakcyjne - stosunkowo łatwe do konceptualizacji i szybkie do oceny - każdy angażuje się w różne tryby uczenia się na różne sposoby. Mózg przetwarza informacje w bardzo złożony i zniuansowany sposób, którego nie można tak po prostu uogólnić. Tak więc, jeśli ukształtujesz swój materiał szkoleniowy pod kątem konkretnego stylu uczenia się, uczniowie prawdopodobnie przegapią możliwości uczenia się. Zamiast tego lepsze byłoby podejście ogólne. Ale wtedy twój program musi być silny, aby zniknęła potrzeba personalizacji. W tym kontekście silny oznacza, że:

  • Uczeń czuje się zaangażowany.

  • Treść jest reprezentowana na wiele sposobów.

  • Stymuluje działanie i ekspresję ucznia.

Uniwersalne projektowanie nauczania to podejście, które wspiera ten sposób myślenia. Jego celem jest zaspokojenie potrzeb każdego ucznia w tradycyjnej klasie lub w środowisku nauczania online.

Jakie są konsekwencje dla szkoleń?

W szczególności teorie uczenia się mogą determinować projekt szkolenia i lekcji. Teoria jest podstawą programu nauczania, nawet jeśli nie zdajesz sobie z tego sprawy. Czy uważasz, że powtarzanie faktów jest ważne, aby się uczyć? A może postrzegasz siebie bardziej jako facylitatora niż instruktora? Czy preferujesz podejście oparte na projektach? Świadomie - ale jak wspomniano również nieświadomie - widzisz te aspekty odzwierciedlone w twoim szkoleniu i sposobie nauczania.

Ma to oczywiście wpływ na uczniów. Wyobraź sobie, że wybierasz metodę nauczania, która kładzie nacisk na naukę społeczną i wizualną. Twoi uczniowie poczują się później bardziej komfortowo w środowisku pracy, w którym współpraca jest najważniejsza, a prezentacje wideo zdarzają się częściej niż czytanie suchej papierkowej roboty.

Jakie czynniki wpływają na uczenie się?

Teoria uczenia się leży u podstaw edukacji. Ale ostatecznie oparcie szkolenia na teoriach uczenia się nie jest jedynym czynnikiem wpływającym na to, jak dobrze ktoś się uczy. W grę wchodzą również inne czynniki.

Czynniki fizjologiczne

Percepcja zmysłowa

Upośledzenie któregokolwiek ze zmysłów utrudnia naukę. Na przykład osoba niewidoma ma większe trudności z nauką niż osoba bez upośledzenia wzroku, jeśli nie otrzyma odpowiednich narzędzi;

Zdrowie fizyczne

Jeśli nie czujesz się dobrze fizycznie, nie jesteś w stanie uczyć się tak dobrze, jak to możliwe. Zdrowy umysł jest możliwy tylko w zdrowym ciele.

Zmęczenie 

Jest to związane z punktem drugim, czyli zdrowiem fizycznym. Jeśli jesteś zmęczony fizycznie lub psychicznie, nie możesz dać z siebie wszystkiego. Zmęczenie może mieć kilka przyczyn, np. jesteś zbyt zajęty, twoja dieta nie jest zbilansowana, uczyłeś się zbyt długo.

Pora dnia

Badania naukowe wykazały, że nauka jest najbardziej efektywna w godzinach od 10:00 do 14:00 i od 16:00 do 22:00, kiedy mózg jest najbardziej chłonny. Z drugiej strony, najmniej efektywny czas nauki przypada między 4:00 a 7:00 rano.

Odżywianie

Nie powinniśmy lekceważyć wpływu pożywnego jedzenia. Zdrowa dieta jest odpowiedzialna za wydajną aktywność umysłową. Złe odżywianie ma odwrotny skutek. Wiadomo, że alkohol, kofeina i nikotyna wpływają na mózg i powinieneś być świadomy tego, jak na ciebie wpływają.

Wiek

Dowody są niepodważalne: wraz z wiekiem spada wydajność naszego mózgu. Ogólnie rzecz biorąc, łatwiej jest uczyć się w młodszym wieku niż w starszym. Od 25 roku życia następuje największa stagnacja.

Czynniki psychologiczne

Zdrowie psychiczne

Napięcie psychiczne, kompleksy, konflikty, choroby psychiczne i choroby psychiczne utrudniają naukę.

Motywacja i zainteresowanie 

Motywacja jest kluczem do nauki. Jeśli jesteś zmotywowany do nauki, możesz przyswajać informacje (oraz przypominać je sobie i stosować później). Jeśli brakuje ci motywacji, wiedza i umiejętności nie zostaną przyswojone.

Pozytywne wzmocnienie

Nic tak nie uzależnia jak sukces. Jeśli doświadczasz sukcesu lub otrzymujesz wysokie pochwały od nauczyciela lub instruktora, dodaje ci to skrzydeł. Czasami może to działać w drugą stronę. Dowody pokazują, że starsze dzieci są bardziej wrażliwe na naganę i obwinianie niż młodsze.

Czynniki środowiskowe

Warunki pracy 

Właściwe oświetlenie, dobra wentylacja, odpowiednia temperatura i wilgotność pozytywnie wpływają na wydajność umysłową. Wszelkiego rodzaju zakłócenia wpływają na siłę koncentracji, a w konsekwencji na efektywność nauki.

Konfiguracja organizacyjna

Konfiguracja organizacyjna obejmuje na przykład harmonogram szkolny lub treningowy. Powinien on być zgodny z zasadami psychologii. Powinien unikać zmęczenia i nudy. Pomocne byłoby więc trenowanie trudnych przedmiotów w najlepszym czasie do nauki. Ponadto pozytywna relacja między instruktorem a uczniem przyczynia się do wyników uczenia się. Jeśli uczeń ufa trenerowi i jest zmotywowany, znajdzie to odzwierciedlenie w wynikach nauczania.

Metodologia nauczania

Prezentacja 

Sposób prezentacji materiału szkoleniowego ma kluczowe znaczenie. Powinien być dobrze wyglądający, zorganizowany i oceniony tak, aby odpowiadał poziomowi umysłowemu ucznia. Instruktorzy powinni dostarczać je w znaczący i interesujący sposób. Materiały szkoleniowe mogą być zarówno offline (w książkach, sylabusie), jak i online (w LMS, webinarium lub prezentacji online).

Uczenie się przez działanie i terminowe testowanie 

Powtarzanie i praktyka są ważne dla uczenia się. Uczniowie powinni być zachęcani do stosowania tego, czego się nauczyli (biorąc udział wegzaminie, aby ocenić swój poziom wiedzy) lub do nauki poprzez aktywność. Lepiej jest, jeśli masz osobiste doświadczenie z materiałem do nauki. Możesz przeczytać w książce, jak powinieneś wykonywać resuscytację krążeniowo-oddechową, ale ćwiczenie na manekinie jest o wiele bardziej wartościowe.

Jak zapewnić efektywne doświadczenie edukacyjne?

Jak już opisano, wiele czynników ma wpływ na uczenie się. Jako instruktor nie masz wpływu na wszystkie czynniki, ale tylko na ich podzbiór. Skup się więc na tym, na co masz wpływ.

Poświęć czas i wysiłek na stworzenie doskonałych materiałów szkoleniowych;

Słynne powiedzenie mówi, że "dostajesz to, co wkładasz". Dotyczy to nie tylko jedzenia, ale także wiedzy. Doskonały materiał szkoleniowy jest warunkiem wstępnym dla osiągnięcia doskonałych wyników w nauce. Ale czym jest doskonały materiał szkoleniowy?

Wymagająca, ale nie zbyt wymagająca;

Aby utrzymać wszystkich w skupieniu, materiał powinien być nieco wyższy niż obecny poziom wiedzy i umiejętności, ale nie za wysoki

Powinien opierać się na wcześniejszej wiedzy, ale nie powinien być powtarzalny. Poziom materiału powinien być wystarczająco wymagający, ale nie zbyt trudny. To cienka granica. Jeśli materiał jest zbyt łatwy, uczniowie nie czują się zmotywowani i nie wkładają w niego wysiłku. Z drugiej strony, jeśli poziom szkolenia jest zbyt wysoki, uczniowie stają się zdemotywowani. Aby wszyscy byli skupieni, materiał powinien być nieco wyższy niż obecny poziom wiedzy i umiejętności, ale nie za wysoki;

Wygląd i funkcjonalność;

Ważny jest również wygląd i styl materiału. Jeśli jest przyjemny dla oka, jest też przyjemny dla mózgu. Każdy woli książkę, papier lub internetowy materiał edukacyjny z jasnymi kolorami, obrazami (lub filmami), wyraźną czcionką (rozmiarem), odstępami i tak dalej, ponieważ jest łatwy do odczytania. Należy pamiętać, że użycie kolorów w materiałach instruktażowych okazało się odgrywać istotną rolę w tworzeniu różnych reakcji emocjonalnych i przyciąganiu uwagi uczniów. Na przykład ciepłe kolory, takie jak czerwony, pomarańczowy i żółty, zostały uznane za idealne do zwiększenia uwagi uczniów i stymulowania ich aktywnego uczestnictwa. Z kolei użycie niebieskiego tła zwiększa prawdopodobieństwo zapamiętania przekazywanych informacji.

Rozpiętość uwagi 

Wreszcie, należy wziąć pod uwagę zakres uwagi uczniów. Nie są oni w stanie skupić się przez cały dzień. Postaraj się więc nauczać trudnych tematów wtedy, gdy nauka jest najbardziej efektywna i zapewnij naturalne przerwy podczas szkolenia. Możesz też upewnić się, że twoje narzędzie szkoleniowe online ostrzega uczniów, kiedy nadszedł czas na przerwę lub zacząć korzystać z narzędzia obsługującego mikroedukację. Według wielu badań, przeciętny dorosły ma maksymalny czas skupienia uwagi wynoszący około 20 minut;

Poświęć czas i wysiłek na relacje z uczniami;

Choć brzmi to powierzchownie, zaczyna się od szacunku dla instruktora. Jeśli ludzie cię lubią, ufają ci i motywujesz ich, są skłonni pójść o krok dalej. Okaż swoim uczniom zainteresowanie, poświęć czas i wysiłek, aby ich poznać, podnieś ich samoocenę i upewnij się, że nie czują się jak numer, ale są bezpieczni i spokojni. To się opłaci.

Poświęć czas i wysiłek na stworzenie wspaniałej atmosfery w miejscu treningu.

Zaczyna się od kontrolowania oświetlenia, dobrej wentylacji, odpowiedniej temperatury i wilgotności. Ale możesz mieć również wpływ na to, jak prezentujesz swoją klasę. Powinna być zachęcająca, ale nie rozpraszająca.

Użycie kolorów 

Użycie żółtego koloru w klasie zachęci uczniów do kreatywności

Podobnie jak wykorzystanie kolorów w materiałach instruktażowych okazało się odgrywać ważną rolę, tak samo jest z kolorami w klasie. Na przykład zieleń kojarzy się ze spokojem, a czerń ze smutkiem. Używanie żółtego koloru w klasie zachęci uczniów do kreatywności i pomoże utrzymać ich uwagę. Załóżmy więc, że organizujesz dzień szkoleniowy na temat rysowania i myślenia wizualnego. W takim przypadku możesz dodać żółte akcenty do miejsca szkolenia. 

LMS ;

W dzisiejszych czasach nauka często odbywa się online; możesz mieć pozytywny wpływ na naukę, wybierając narzędzie, takie jak LMS, które wspiera uczenie się bez rozpraszania. Podczas korzystania z urządzenia elektronicznego, pokusy są ogromne. Jeśli jednak narzędzie do nauki nie pozostawia miejsca na rozproszenie uwagi, przynajmniej jedna przeszkoda została usunięta. Na przykład, narzędzia do nauki bez rozpraszania uwagi nie pokazują logo w rogu. Widoczna jest tylko treść edukacyjna w ciepłych kolorach i łatwej do odczytania czcionce.

Teraz wiesz więcej o podstawach uczenia się; jesteś dobrze przygotowany do stworzenia najlepszego doświadczenia edukacyjnego na świecie! Powodzenia!

Szkól więcej, szybciej i mądrzej – odkryj, jak to robić